Joe Berlinger - Gray Matter (2004)

Tην άνοιξη του 2002, ο Joe Berlinger ταξίδεψε στην Βιέννη για να παραστεί στην κηδεία 700 περίπου παιδιών τα οποία σκοτώθηκαν σε μια ναζιστική κλινική για παιδιά με νοητικά συμπτώματα.. Εκτός του γεγονότος ότι η συγκεκριμένη κηδεία θύμιζε αποτέλεσμα γενοκτονίας, υπήρχε ένα ακόμα παράδοξο. Δεν επρόκειτο να ταφούν τα σώματα των παιδιών αλλά οι εγκέφαλοι τους, ότι είχε απομείνει δηλαδή από αυτά... Το Gray Matter χρονογραφεί την προσωπική αναζήτηση του δημιουργού για τον δόκτορα Heinrich Gross, ή αλλιώς τον ‘Αυστριακό δόκτωρ Μένγκελε’, που συμμετείχε σε αυτές τις δολοφονίες. Ο Berlinger συναντά επιζήσαντες της κλινικής, καθώς και άλλους αξιόλογους συνομιλητές, που έρχονται αντιμέτωποι με ένα έθνος το οποίο προσφάτως σταμάτησε να απαρνιέται την τρομακτική του κληρονομιά.

Είναι η πρώτη φορά που καλούμαι να παρουσιάσω ένα ντοκιμαντέρ. Η αλήθεια είναι πως ακόμα παλεύω με τους ορούς «ντοκιμαντέρ» και «φιλμ», «φιλμ» και «ταινία». Υπάρχουν περιορισμοί, ελευθερίες, κανόνες που ορίζουν το καθένα όμως κατά ένα παράξενο τρόπο όλα καταλήγουν συνδεδεμένα. Θα παρουσιάσω λοιπόν αυτό το film (όπως ονομάστηκε από τον δημιουργό του) ως σύνολο με τα κριτήρια που χρησιμοποιούνται για μια ταινία, με την ελπίδα στο μέλλον να βρω την απάντηση μου.

Οφείλω να σημειώσω πως ο Μπέρλιντζερ μαζί με το δημιουργικά έτερο ήμισυ, Bruce Sinofsky, μας έχουν χαρίσει πολλά αξιόλογα έργα τις τελευταίες 2 δεκαετίες όπως το πολυβραβευμένο Paradise Lost (1996) και το Metallica: Some Kind Of Monster (2004). Υπέρμαχοι του non-fiction εστιάζονται στην αλήθεια του θέματος τους την οποία αποκαλύπτουν μέσω εκτεταμένης και αντικειμενικής έρευνας. Τα φιλμ τους έχουν επίσημες συμμετοχές σε αναρίθμητα φεστιβάλ ανά τον κόσμο, ενώ τα περισσότερα έχουν κερδίσει το βραβείο του κοινού.

Το Γκρέι Μάτερ είναι ένα δυνατό και συνάμα α-ληθινό φιλμ. Ο Μπέρλιντζερ τυπώνει στην μνήμη μας όσα του φανερώθηκαν μέσω συνεντεύξεων, ομιλιών και επίμονης έρευνας. Από την συνομιλία με τον υπεύθυνο για τις κηδείες των εγκεφάλων μέχρι την καταγραφή στον φακό, του υπογείου όπου ακόμα και σήμερα φυλάσσονται άλλοι τόσοι εγκέφαλοι και δείγματα κρανίων, το Γκρέι Μάτερ κρατά τον θεατή σε εγρήγορση ενώ δημιουργεί την απορία για το πως είναι δυνατόν ένας τέτοιος άνθρωπος - τέρας (ο δρ. Γκρος) όχι μόνο να μην έχει εκδιωχθεί και καταδικαστεί από το επίσημο κράτος της Αυστρίας αλλά να απολαμβάνει επίσημης κρατικής σύνταξης (τουλάχιστον μέχρι τον πρόσφατο θάνατο του). Προκαλεί απορία και εκνευρισμό το γεγονός ότι συνεχίστηκαν μελέτες πάνω στο έργο του Γκρος μέχρι και το 1998..

Ο Μπέρλιντζερ χρησιμοποιεί ομαλές εναλλαγές σκηνών ενώ χρησιμοποιεί την δύναμη της εικόνας με ικανοποιητικό τρόπο. Η μουσική συνοδεία του φιλμ είναι επίσης αρκετά καλή αν και σε ορισμένες σκηνές καταντά κουραστική.

Πρόκειται για ένα φιλμ το οποίο θα ανακατεύσει πολλά στομάχια. Δεν πρόκειται όμως για τίποτα παραπάνω από την καταγραφή της αλήθειας εκείνης της εποχής, η οποία μάλιστα δεν τελείωσε την χρονική στιγμή που έχουμε διδαχθεί αλλά κατάλοιπα της παρέμειναν μέχρι τα πρόσφατα χρόνια.

Το Γκρέι Μάτερ προβλήθηκε στο Ολύμπιον κατά την διάρκεια του Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης με ικανοποιητική προσέλευση θεατών. Πριν την έναρξη της προβολής, οι διοργανωτές βράβευσαν το δίδυμο Μπέρλιντζερ και Σινόφσκι ενώ τους τίτλους τέλους συνόδευσαν δυνατά χειροκροτήματα.

Για τους οπαδούς των ρεαλιστικών σεναρίων, για τους λάτρεις της αλήθειας, τους ιστορικούς και τους μελετητές των διεθνών σχέσεων, το παρόν αποτελεί μια πολύτιμη προσέγγιση των εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας που έπραξαν οι Ναζί και οι οπαδοί των και δεν αξίζει τίποτα λιγότερο από 7/10 με αρκετά αυστηρά κριτήρια.

edit: Το παρόν παρουσιάζεται από τον συγγραφέα λόγω του Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης για λογαριασμό του MovieWorld.

Posted in: reviews: Cinema